18 januari 2017 | Blog
Blog Reinoud Fleurke, Manager Gebiedsontwikkeling SADC
Afgelopen zomer lazen de CEO’s van LinkedIn, Cisco, McKinsey en Corning het boek The Seventh Sense van Joshua Cooper Ramo. In The Seventh Sense wordt kernachtig een interessant denkkader neergezet dat relevant is voor de ontwikkeling van werklocaties.
The Seventh Sense gaat over het groeiende belang van netwerken op het gebied van economie, politiek en veiligheid. Ramo bouwt veelal voort op bekende inzichten, zoals de opkomst van de netwerkeconomie (vgl. Castells). En toch biedt dit boek juist interessante inzichten voor gebiedsontwikkelaars.
Seventh Sense
Ramo definieert zijn Seventh Sense als ‘the ability to look at any object and see the way in which it is changed by connection.’ Een bekend voorbeeld is de (zelfsturende) auto. Ramo verdeelt de wereld in mensen die dit begrijpen (de winnaars) en die dit niet begrijpen (de verliezers). ‘Masters of the Seventh Sense see wired topologies shot through existing landscapes (…). Even though these topologies are often invisible or made up only of narrow fiber-optic strings, it’s important that we try to picture them as real, as places where fortunes will be made and lost, wars fought – and every bit as influential as physical geography.’
Een topologie is een netwerkstructuur en beschrijft de interconnectiviteit tussen nodes in een netwerk, de manier waarop ze verbonden zijn en hun onderlinge afstand. In het voorbeeld van de zelfsturende auto’s, kunnen de auto’s als nodes worden gezien en de manier waarop de nodes met elkaar verbonden zijn is de topologie. Een topologisch vraagstuk is dan of alle auto’s in een bepaald gebied met elkaar verbonden zijn, of dat er point-to-point verbindingen worden gemaakt met auto’s die visueel in zicht zijn.
Volgens Ramo zijn netwerken weinig verdraagzaam ten opzichte van elkaar. ‘Networks optimize themselves to be quick, the better to compress time. The winner takes all because we all benefit from the resulting efficiency.’ Een vanzelfsprekend voorbeeld is de dominantie van IT-giganten zoals Microsoft (Office en Windows), Google en Facebook.
Netwerken staan onder controle van gatekeepers. Zij (mensen, protocollen, verdragen) bepalen wie toegang krijgt tot een netwerk. Deze gatekeepers hebben dus veel macht. ‘If connection changes the nature of an object, it also elevates those who control that connection to a level of rare power and influence.’ Dit is waar het boek een afslag neemt naar de donkere kant van een wereld die geregeerd wordt vanuit netwerken. Een groot deel wordt dan ook besteed aan cybersecurity, risico’s van connectie, controle over netwerken en misbruik van macht. Een voorbeeld is de discussie die nu onder meer in de USA speelt t.a.v. net neutraliteit.
Logistieke werklocaties
Terug naar een wat minder complex vraagstuk: de ontwikkeling van werklocaties. In het vervolg worden voorbeelden gegeven van topologieën die de ontwikkeling van (logistieke) werklocaties significant beïnvloeden.
Douanetransport
Rondom Schiphol vindt veel transport plaats van goederen tussen 1e linie en 2e linie-loodsen die onder douanetoezicht staan. De 1e linie-loodsen staan doorgaans direct aan de start- en landingsbanen en zijn van bedrijven die de goederen laden, lossen en afhandelen. Daarna gaan de goederen naar 2e linie-loodsen van anderen bedrijven waar ze verder worden gedistribueerd. Dit kan evengoed tijdelijk opslag en/of value added logistics zijn, waarna de goederen weer terug worden gestuurd naar de 1e linie voor verzending.
Wanneer al deze transporten via traditionele douaneprocedures zouden lopen, dan kost dit onnodig veel tijd en geld. Daarom is er een Documentloos Goederen Volg Systeem (DGVS) opgezet. Dit systeem maakt het mogelijk om zonder douane aangifte te doen, goederen te verplaatsen tussen 1e en 2e linie-loodsen. De douane bepaalt wie een DGVS-vergunning krijgt. Zij fungeren als gatekeeper van dit netwerk. Tot voor kort was de DGVS-regeling ook gebonden aan een afgebakend geografisch gebied. Door de connectie van een logistieke lading met een netwerk (DGVS) veranderen de mogelijkheden om de lading te handlen. Met name de snelheid en zekerheid van transport wordt hiermee verhoogd. Deze topologie bepaalt mede het succes van logistieke werklocaties rondom Schiphol, omdat het een concurrentievoordeel oplevert t.o.v. andere luchthavenregio’s.
Internet of Things
Hoewel het DGVS innovatief is, zal het Internet of Things de logistieke sector op zijn kop zetten. Real time tracking van goederenstromen in combinatie met informatie over verkeer en laad-los capaciteit kan het logistieke proces sterk verbeteren. Er wordt al geëxperimenteerd met RFID (Radio-Frequency IDentification), alleen er is nog geen sprake van een doorbraak op grote schaal.
Wanneer dit gebeurt, ontstaan compleet nieuwe topologieën die de concurrentiepositie van werklocaties sterk kunnen beïnvloeden. Zo zal het traditionele begrip van bereikbaarheid een andere invulling gaan krijgen. De vraag is ook welke gatekeepers de netwerken zullen besturen vanuit hun logistieke control towers. Het ‘winner takes all’-principe van netwerken, maakt dat de logistieke sector zich mogelijk moet opmaken voor een (nog) sterkere consolidatie.
Drones
Nog een stap verder is de introductie van drones. Daar zegt Ramo over dat ‘soon, drones will demand the redesign of our cities as automobiles did in the last century.’ Inderdaad zal een grootschalige invoering van drones enorme implicaties hebben voor ruimtelijke ontwikkeling.
Een interessante gedachte is dat gebieden die dunner bevolkt zijn, het meest geschikt zijn voor drones. Wat betekent dit voor de inrichting van logistieke ketens? In relatie tot Ramo’s Seventh Sense is de vraag hoe een drone als object verandert, wanneer deze wordt verbonden aan een logistiek netwerk. Het potentieel lijkt enorm. Ook hier speelt weer de vraag wie de gatekeepers worden van de dronenetwerken. De cirkel is wat betreft Ramo rond wanneer wordt bedacht wat iemand met kwade bedoelingen kan uitrichten met drones.
Tot slot
In dit artikel is vooral ingegaan op de logistiek. Andere topologieën kunnen gezocht worden in de richting van zelfsturende auto’s, lantaarnpalen met sensoren, op afstand bestuurbare klimaatbeheersing van gebouwen, camerabeveiliging, glasvezelnetwerken, internet exchanges (vgl. AMS-ix), desk/office sharing concepten, et cetera. Samenvattend, om in de terminologie van The Seventh Sense te blijven: wie werklocaties ontwikkelt moet ook (vooral) naar topologieën kijken. Deze bepalen mede welke locaties de winnaars en verliezers worden van de toekomst.
Ook verschenen op Stadszaken.nl