27 juli 2023 | Innovatie, Nieuws
In Het Financieele Dagblad van 24 juli verscheen onderstaand artikel van Eva Rooijers over de oplossing van de netcongestie op Schiphol Trade Park.
Op het volle stroomnet botsen de snelle ondernemer en behoudende netbeheerder
In het kort
- Op Schiphol Trade Park delen bedrijven energie met elkaar om het volle net te omzeilen.
- Ook andere bedrijvenparken willen deze weg inslaan, maar ze vinden netbeheerders op hun weg.
- Netbeheerders zijn risicomijdend; ze worden afgerekend op zo min mogelijk storingen.
Op Schiphol Trade Park waren de eerste heipalen eind 2020 al de grond in, toen netbeheerder Liander met slecht nieuws kwam. Het stroomnet in de regio was overbelast. Het merendeel van de bedrijven die zich op het kersverse bedrijventerrein wilden vestigen, kon de netbeheerder de komende jaren niet van elektriciteit voorzien.
‘Het bericht kwam als een totale verrassing’, zegt Arnoud van der Wijk, projectmanager bij SADC, de gebiedsontwikkelaar van de Schipholregio. ‘Het was een van de eerste gebieden in Nederland waar het net op slot ging. Bedrijven stonden met hun rug tegen de muur. We willen het meest duurzame bedrijvenpark van de wereld zijn, maar nu dreigde het een park vol met gasgeneratoren te worden.’
Krap drie jaar later zijn op Schiphol Trade Park vijftien bedrijven gevestigd. Allemaal kunnen ze voldoende stroom van het net trekken, van hotel tot logistieke dienstverlener. Dat lukte alleen met een creatieve oplossing — de bedrijven besloten de beperkte ruimte op het stroomnet met elkaar te delen. Vier bedrijven waren namelijk wel verzekerd van een contract met Liander. Omdat bedrijven nooit allemaal al hun elektrische apparaten tegelijk aanzetten en ze vaak meer ruimte reserveren bij de netbeheerder dan ze daadwerkelijk gebruiken, was er nog ruimte over.
Een slim systeem meet op het bedrijventerrein continu vraag en aanbod en zorgt dat het net niet overbelast raakt. Dreigt dat wél te gebeuren, dan valt een bedrijf terug op een batterij die draait op zonne-energie, of in het uiterste geval op een gasgenerator. Daarnaast investeerden de bedrijven in het gebied in zonnepanelen en andere vormen van hernieuwbare energie. ‘We doen dit nu ruim een jaar, en het loopt goed’, stelt Van der Wijk. De generator is nog geen enkele keer gebruikt.
Cultuurverandering
Energie-experts zijn het erover eens dat dit soort nieuwe en collectieve manieren van energiegebruik de komende jaren moeten voorkomen dat Nederland op slot gaat, doordat het stroomnet vol zit. Toch is Schiphol Trade Park nog een uitzondering. Hoe kan dat?
Aan de animo bij bedrijven lijkt het niet te liggen. Projectmanager Van der Wijk kreeg al vragen van twintig andere bedrijventerreinen die iets vergelijkbaars willen opzetten. Ook in het Limburgse Nederweert zijn ze al ver met het optuigen van een systeem om energie te delen. Alleen daar laat het benodigde contract met een groep bedrijven nog maanden op zich wachten, als het niet langer is.
De netbeheerder, Enexis in dit geval, wil eerst drie proefprojecten afwachten waarin wordt onderzocht wat er allemaal bij zo’n groepcontract komt kijken. ‘Het gaat om een nieuweontwikkeling die behoorlijk ingrijpend is, zowel technisch, juridisch als economisch. Dat vraagt om zorgvuldigheid’, zei Remco Rooker van Enexis afgelopen week in het FD.
Botsende werelden
Het zijn twee werelden die botsen. Ondernemers kan het niet snel genoeg gaan. Daarvoor zijn het ondernemers. Bovendien voelen ze de druk van de samenleving én de politiek om te verduurzamen. Dat wordt alleen knap lastig zonder voldoende stroom.
Dat netbeheerders op hun beurt verwijzen naar ‘wettelijke kaders’ en liever proefprojecten afwachten voordat ze de nieuwe groepscontracten breder gebruiken, is ook niet zo vreemd. Ze hebben ontzettend veel op hun bord liggen, kampen met grote personeelstekorten en werken op een speelveld dat stevig is gereguleerd. Netbeheerders worden afgerekend opeen elektriciteitsnet met zo min mogelijk storingen en een organisatie die zo ‘doelmatig’ mogelijk is.
‘Dat risicomijdende gedrag is ze aangeleerd’, zegt CDA-Kamerlid Henri Bontenbal, die zelfjaren werkzaam was bij een netbeheerder. Hij pleitte in de Tweede Kamer al eerder voor een cultuurverandering bij de netwerkbedrijven om de problemen op het volle net aan te pakken. Op werkbezoeken kreeg hij van initiatiefnemers en overheden vaak te horen dat ze aanlopen tegen netbeheerders die onvoldoende de luiken openzetten. ‘Ik verwacht een open houding waarbij de netbeheerders ook meer openstaan voor oplossingen waar klanten zelf mee komen.’
Dat het initiatief op Schiphol Trade Park wél snel van de grond kwam, komt mede doordat het ook een proefproject betrof. ‘Netbeheerders mogen bedrijven niet voortrekken’, zegt Astrid Sixma, als advocaat bij Kennedy Van der Laan betrokken bij het initiatief op Schiphol Trade Park. ‘Voor hen geldt het principe gelijke monniken, gelijke kappen. Dus als de netbeheerder het ene bedrijvenpark een groepscontract aanbiedt, moeten ze dat ook bij een ander, vergelijkbaar park doen. Zolang ze pilots draaien hoeft dat niet.’
Proefprojecten
Bovendien hielp het dat het een heel nieuw terrein was waar de meeste bedrijven geencapaciteit hadden en het net nog moest worden aangelegd. ‘Die omstandigheden zie je vrijwel nergens anders’, stelt een woordvoerder van Liander. Daardoor was het mogelijk voor de netbeheerder investeringen te doen om het net geschikt te maken.
Volgens de woordvoerder draait het project goed, maar valt het initiatief door de uitzonderlijke situatie op Schiphol Trade Park niet zomaar naar een andere plek te kopiëren. ‘De pilot is ook nog niet op alle punten wettelijk ondersteund. Kortom: het is een pilot, bedoeld om van te leren. We proberen dat nu te vertalen naar situaties elders in het land.’ Zo onderzoekt Liander, in een proefproject, of bedrijven in de Amsterdamse haven tot een collectief kunnen komen.
Energiedeskundigen pleiten er juist voor om niet nog meer proefprojecten te starten, gaan voor snelheid en schaalbaarheid. ‘Het is tijd dat de netbeheerders hun nek uitgaan steken’, zegt Sixma. De advocaat werkt inmiddels aan verschillende andere initiatieven. ‘Dat is best veel gevraagd, omdat het juridisch spannend is. Maar het kan gewoon niet anders. Het volle stroomnet wordt anders een te groot probleem voor de energietransitie en het investeringsklimaat.’
Kader: Flexibele contracten
Behalve met groepscontracten experimenteren netbeheerders nu ook met flexibele contacten voor individuele bedrijven. Daarbij spreken bedrijven met de netbeheerder af tijdens spitsuren op het net minder stroom te gebruiken. Zo hopen netwerkbedrijven wachtlijsten terug te dringen. De interesse bij bedrijven voor dit soort contracten bleek begin juni nog minimaal.
Het is volgens CDA-Kamerlid Bontenbal tekenend voor de werkwijze van netbeheerders. ‘Over die contracten werd echt al jaren gesproken. Nu zijn ze er en blijkt dat bedrijven helemaal niet opdat soort contracten zitten te wachten. Een commercieel bedrijf als Apple zou zoiets nooit overkomen.’
Liander wijst erop dat het veel overleg vergt om met bedrijven tot dit soort afspraken te komen, maar dat het wel begint te lopen. Zo worden in het Westelijk Havengebied in Amsterdam vijftien van dit soort contracten gesloten met bedrijven die extra capaciteit willen.